Jan Henderik (1935-2018) was een fotograaf die woonde en werkte in Rotterdam en de meest uiteenlopende reportages maakte: van het dagelijks leven in de stad, modefotografie voor magazines als Avenue tot reisreportages en reclamefotografie voor bedrijven. Het oeuvre biedt een gevarieerd tijdsbeeld vanaf begin jaren ‘60 tot 2000. Maar het is ook een archief dat verder reikt dan Rotterdam.

Ontwerper en fotograaf voor Unilever
Zijn werk bestaat uit Rotterdams en niet-Rotterdams werk, vrij werk en opdrachtfotografie, mode- en straatreportages, mensen, stadsbeelden en landschappen. Jan Henderik werkte aan het begin van zijn loopbaan, van 1961 tot 1969, als art director en reclamefotograaf bij Lintas, het reclamebureau van Unilever, gevestigd aan het Vasteland. Lintas was een creatieve broedplaats waar copywriters, ontwerpers en fotografen volop de ruimte krijgen om te experimenteren met tekst en beeld. Jonge schrijvers en artistiekelingen als Cor Vaandrager, Hans Sleutelaar, Willem Duys, Heere Heeresma, Frans Vogel, Drs. P. verdienden hier een centje bij tijdens hun beginnend schrijverschap. Jan Henderik ontwierp vele reclamecampagnes voor Unilever. Zijn ontwerpschetsen, tekeningen en foto’s met soms door hem bedachte slogans, zijn een waardevolle aanvulling op het bedrijfsarchief van Unilever dat bij Stadsarchief Rotterdam bewaard wordt.

 

Bovenstaande afbeeldingen: Reclametekeningen voor Blue Band 

Zijn eerste zwart-witrolletjes   
Jan Henderik was opgeleid als ontwerper, maar bij Lintas werkte hij veel samen met fotografen en ontdekte zo de fotografie. Met zijn eerste Lumixcamera gaat hij begin jaren ‘60 de straat op en schiet in het centrum van Rotterdam zijn eerste zwart-wit rolletjes vol. Het zijn tijdsdocumenten van het gewone leven op straat, in het grauwe naoorlogse Rotterdam.

 image


Zelfstandig fotograaf 
Na een lange reisperiode door India met zijn vrouw Leni en dochtertje Marleen, gaat hij verder als zelfstandig fotograaf en werkt vervolgens tot in de jaren '90 in opdracht van grote commerciële opdrachtgevers, waaronder het modeblad Avenue, Ford, Citroën, Lucky Strike, Content Uitzendbureau. En nog steeds Unilever. Ook zet hij zich in voor maatschappelijk betrokken instanties, zoals Milieudefensie en het Rode Kruis. Voor Stimezo, de Stichting Medisch Verantwoorde Zwangerschapsonderbreking, ontwerpt hij in 1970 belangeloos een serie affiches. De eerste abortuskliniek was in 1969 in Rotterdam opgericht. Om geld in te zamelen voor meer klinieken verspreid over het land, ontwerpt Jan drie campagneposters met beelden van een breinaald die een (appel)vrucht doorboort, een vrouw die zich van een trap laat vallen en een ouder echtpaar op een spoorrails. De affiches zijn controversioneel en brachten destijds nogal wat teweeg. De appel werd het symbool van Stimezo en tijdens de campagne verkochten Dolle Mina’s appels op straat. 

 

Afbeelding links: campagneposter voor Stimezo
Foto rechts: mensen rond bakfiets met actieborden en appels van Dolle Mina op het Binnenwegplein. Ary Groeneveld (1970)

Jaren '70 tijdbeeld Justus van Effencomplex
Jan Henderik maakte veel foto’s en reportages in Rotterdam en regio, zowel in opdracht als vrij werk. Hierin brengt hij niet alleen de stad en het omringende (haven)gebied in beeld, maar zet hij juist ook de mensen centraal. Bijvoorbeeld actiefoto’s in diverse ziekenhuizen, zoals het Zuiderziekenhuis, fabrieksarbeiders in de Van Nellefabriek, kinderen op straat in de wijk Cool en op Zuid. Een prachtig tijdsbeeld is de reportage van bewoners in Spangen, Crooswijk en op Zuid uit 1974. In opdracht van de gemeentelijke Woningstichting die de grootschalige renovatie van verouderde huurwoningen in Rotterdam, de stadsvernieuwing, wilde aankondigen, fotografeerde Jan Henderik hiervoor de bewoners in hun woning, onder andere in het Justus van Effencomplex in Spangen.

 

 image

Op de foto: een van de gezinnen van het Justus van Effenblok die Jan Henderik fotografeerde 

Rotterdam
Rotterdam speelt in zijn werk altijd wel een rol. Niet alleen vormt de stad vaak het decor, Rotterdammers staan meestal model, ook uit zijn eigen vriendenkring. Zo maakte hij in zijn modereportages regelmatig gebruik van de ontwerpen van de bekende Rotterdamse modeontwerpers Puck en Hans. Jan heeft veel gereisd en tijdens zijn reizen heeft hij ook veel gefotografeerd, wat zijn archief bijzonder heeft verrijkt. De laatste jaren van zijn leven brengt hij door in Rotterdam. Met zijn iPhone altijd op zak om foto’s te kunnen schieten; hij kan het niet laten. 

Meer Jan Henderik
Nieuwsgierig geworden naar de fotocollectie van Jan Henderik? Zijn archief wordt bewaard in het stadsarchief. Een klein deel is al te zien via de beeldbank. Van 8 februari tot en met 26 maart 2023 is er een expositie van zijn werk te zien in Galerie Weisbard in Rotterdam. Uitgeverij Hannibal en Droom & Daad geven een boek uit over de fotograaf. 

* Op de headerfoto v.l.n.r.: vrouw Leni, dochter Marleen en Jan Henderik.