Met de invoering van de Gemeentewet in 1851 moesten gemeentes archieven goed beheren.
In 1857 nam Rotterdam een officieel besluit dat het archief er moest komen. De gemeente deed vervolgens een oproep aan de burgerij om archieven en spullen aan de gemeente af te staan. Denk aan kaarten, prenten, tekeningen tot en met gedenk- en vroedschapspenningen. Daarmee werd het Gemeentearchief Rotterdam opgericht.
Het archief verhuisde in 1868 van het toenmalige stadhuis op de Kaasmarkt naar het Schielandshuis. In 1900 kreeg het archief een nieuw pand: een speciaal ontworpen archiefgebouw. Dat gebouw stond aan de Mathenesserlaan 315. Omdat dit adres buiten de brandgrens van het bombardement in 1940 lag, is het archief bewaard gebleven. In 1998 verhuisde het archief naar de Hofdijk.
Het huidige gebouw is de voormalige Rijks Automobiel Centrale, ontworpen door Rotterdamse architect H.A. Maaskant.
Bij de verbouwing werden milieuvriendelijke, duurzame materialen gebruikt. Er is gelet op energiewinning en energiebesparing:
Toen de verbouwing klaar was, kreeg het pand van de minister van Economische zaken de 'Nationale voorbeeldstatus duurzaam en energiezuinig bouwen'.
Wilt u meer weten over het rijke verleden van het archief, ga dan naar de pagina Geschiedenis van het stadsarchief.