Adresboeken

De eerste adresboeken bevatten vooral gegevens over bedrijven en handelaren. In latere versies kwam daar informatie bij over het gemeentebestuur, de gegoede burgerij en de rechterlijke en militaire macht. Ook werd de inhoud uitgebreid met informatie over de burgers op persoonsnaam en per straat en met gegevens over bijvoorbeeld instellingen, winkels, verenigingen en kerkgenootschappen.

De meeste adresboeken bestaan uit de volgende onderdelen:

• Een alfabetische lijst van inwoners, met hun beroep en adres;
• Een lijst van inwoners per straat. Vanaf 1850 werden de straten eerst in wijkvolgorde genoemd en vanaf 1899 in alfabetische volgorde;
• Een lijst van het gemeentebestuur, overheidsinstellingen, ambtenaren en non-profit organisaties;
• Een lijst van bedrijven en personen met een vrij beroep. Denk hierbij aan artsen, apothekers of boekhouders. beroepsbeoefenaars. Als dit geen apart onderdeel is staan ze in de alfabetische lijsten van inwoners genoemd.

Voorbeelden van informatie die alleen in sommige adresboeken voorkomt:

• Lijst van pakhuizen;
• Aanmerken van kiesgerechtigden in de alfabetische naamlijst;
• Dienstregelingen van stoomboten, beurtschepen, spoorwegen en diligence (1854);
• Lijst van afgegeven patenten in diverse beroepsgroepen (1854).

Het oudste Rotterdamse adresboek komt uit 1808. Dit adresboek bestaat voornamelijk uit een alfabetische naamlijst van handelaren en bedrijven. Wijzigingen werden bekend gemaakt met jaarlijkse supplementen (deze zijn niet aanwezig in de collectie). Vanaf 1834 verdwenen de supplementen.

Het was de bedoeling om iedere 2 jaar een nieuw adresboek uit te geven. Dit bleek in de praktijk niet haalbaar: meestal verscheen het adresboek eens per 3 of 4 jaar. In de periode 1886-1931 verscheen er elk jaar een adresboek. Daarna nog tweemaal, de laatste keer in 1939. In de oorlog verschenen er enkele nood-adresboeken, en later zakenadresboeken. Vanaf 1954 verscheen het Maasboekje, met als ondertitel: Gids voor het maatschappelijk verkeer te Rotterdam. In 1859 en in 1887 gaven twee bedrijven een adresboek uit. Overigens is het mogelijk dat er meer adresboeken hebben bestaan die niet in de collectie van het stadsarchief aanwezig zijn.

Tekens aan een zoekterm toevoegen kan handig zijn:

• Een ? toevoegen vervangt een letter.
• Een * vervangt een aantal letters.
• Door een $ voor een zoekterm te zetten, zoekt u naar woorden die op elkaar lijken. Bijvoorbeeld $mulder levert naast mulder ook muller, mulders of ulder op.
• Door " aan het begin en eind van uw zoekterm te plaatsen, zoekt u naar een exacte woordcombinatie. Bijvoorbeeld "h.a. de boer".

Door in het zoekveld een periode in te typen, beperkt u uw zoekresultaat tot één of meer jaren. Dit kunt u ook doen door te filteren op jaar. De filteropties vindt u aan de rechterkant van het scherm. U heeft bijvoorbeeld de keuze te verfijnen op ‘Hoofdstuk’, ‘Jaar’ of ‘Wijk’.

In de oudste adresboeken vindt u alleen eigenaren van bedrijven en handelaren. Vervolgens kregen mensen uit de maatschappelijke bovenlaag van de stad een vermelding. Vanaf 1858 werden alle huiseigenaren en huurders die per maand betaalden opgenomen. Deze groep breidde zich steeds verder uit. In het laatste adresboek, die van 1939, staan de hoofdbewoners van bijna alle adressen vermeld.

Als uw zoekopdracht geen resultaten heeft kan dat verschillende oorzaken hebben:

• Pas in de laatst verschenen adresboeken werden àlle hoofdbewoners van adressen vermeld. In eerdere edities zijn voornamelijk beter gesitueerde bewoners, zoals huiseigenaren, opgenomen.

• In alle adresboeken zijn alleen de hoofdbewoners genoemd. Inwonende familieleden en ook inwonende huurders worden niet vermeld.

• De schrijfwijze van de naam of straat die u noemt kan variëren. Bovendien zijn veel straatnamen afgekort.
  
  Zoekt u bijvoorbeeld naar een bewoner op de Schiedamschedijk / Schiedamsedijk? Gebruik dan een * (sterretje). Hiermee vervangt u één of meer letters in het midden of aan het einde van een woord. Met de zoekterm Schiedams*edijk zoekt u dus tegelijk op beide spellingvarianten.

• De adresboeken zijn doorzoekbaar gemaakt met behulp van OCR (automatische tekenherkenning). Dit is niet helemaal foutloos, vooral in de adresboeken tot ongeveer 1860 is een deel van de namen en adressen niet goed herkend. Ook na deze jaren zijn er herkenningsfouten.

In plaats van het zoekscherm kiest u nu direct een filteroptie aan de rechterzijde van het scherm. U zoekt nu bijvoorbeeld op een bepaald jaartal waarna u eventueel kunt verder verfijnen op een hoofdstuk, bijvoorbeeld ‘Bedrijven en Beroepen’. Hierna klikt u op het plaatje en vervolgens bladert u door het boek. De groene kleur aan de linkerzijde geeft aan op welke pagina u zich bevindt.

Neem contact met ons op, wij helpen u graag verder.