Informatie arrestantenkaarten

Klikt op de knop 'Zoeken op personen', dan komt u op de pagina waar u arrestantenkaarten vindt.
Tip: vul de term 'Arrestant' in bij het vak 'Rol'.

De arrestantenkaarten bevatten gegevens van mensen die door de gemeentepolitie zijn vastgehouden in de oorlog. De mensen werden verdacht van een overtreding of misdrijf. Dat was soms onterecht. Veel mensen werden na korte tijd weer vrijgelaten. Als de verdenking wel serieus was, werd de verdachte na een paar dagen overgebracht naar het Huis van Bewaring of soms een kamp. Dat staat dan vermeld op de kaart. Helaas staat de reden van de arrestatie vaak niet op de kaart.

Van de meeste arrestanten is geen dossier te vinden. Voor dossiers die er nog wel zijn, staat verderop in de tekst waar ze te vinden zijn. Er zijn geen kaarten van personen die door de Duitse overheid of door de rijkspolitie werden vastgehouden.

Van sommige afkortingen die op de kaarten weten we de betekenis niet. (Tekst gaat verder onder de afbeeldingen.)

De arrestantenkaarten maken deel uit van de administratie van de Rotterdamse Gemeentepolitie in oorlogstijd (1940-1945). Ze bevatten informatie over personen die op een politiebureau in voorarrest hebben gezeten. Onder die arrestanten waren behalve gewone wetsovertreders en criminelen, ook personen die waren opgepakt vanwege hun Joodse achtergrond of omdat ze in het verzet zaten.

Bij die twee laatste categorieën ging het meestal om arrestanten van de Duitse politieke recherche of veiligheidsdienst. De Rotterdamse politie moest hun bewaken. Overigens had de arrestantenafdeling in Rotterdam een regionale functie. Op de arrestantenkaarten staan ook namen van mensen uit Schiedam, Vlaardingen en andere nabijgelegen plaatsen.

Na een verblijf in een politiecel volgde vrijlating of overbrenging naar een gevangenis of concentratiekamp. Veel Rotterdamse arrestanten belandden in Kamp Amersfoort of Kamp Vught. In de laatste maanden van de oorlog zijn ook tientallen arrestanten doodgeschoten.

In het online archief zijn twee soorten arrestantenkaarten opgenomen:

1. Opnamekaarten
2. Roze klappers

Het verschil tussen deze twee soorten kaarten is niet duidelijk. Sommige personen komen dubbel voor, in beide series.

In de rechterbovenhoek van de opnamekaarten staat het zogenaamde arrestantennummer. Dit nummer kan gebruikt worden bij het zoeken naar aanvullende informatie elders in het politiearchief. Van de meeste gevangenen is helaas geen dossier bewaard gebleven. Gehuwde vrouwen kunnen het beste zowel gezocht worden op meisjesnaam als op naam van de man, omdat de ordening regelmatig wisselt.

De arrestantenkaarten vindt u via de pagina Zoeken op personen. Het gaat om personen van wie vaststaat dat ze zijn overleden, of van wie we dat aannemen, gezien hun geboortejaar. De gegevens van personen die misschien nog leven, zijn niet online te bekijken. Dit om hun privacy te beschermen. Leest u tóch online gegevens van een persoon die nog leeft? Neem dan contact op, zodat we de gegevens verwijderen of laten staan met uw toestemming.

• naam, hoewel dit niet altijd volledig is
• geboortedatum, straat, woonplaats, beroep en andere gegevens
• voor wie of welke instantie is gearresteerd
• datum van opname
• datum van vertrek of ontslag

Op de opnamekaarten en in de roze klappers staat soms de reden van aanhouding. Het stempel “J” werd gebruikt voor personen met een Joodse achtergrond. 37 opnamekaarten uit 1942 zijn gemarkeerd met de aanduiding ‘Westerbork’. Achterop staan namen van bijna 500 Joodse Rotterdammers, die zijn tussen 29 augustus en 7 december 1942 zijn opgepakt en vervolgens naar doorgangskamp Westerbork zijn overgebracht. De ‘Westerborkkaarten’ bevatten naast naam en adres, ook geboortedatum, geboortestad en soms beroep en de naam van echtgenoot of echtgenote.

Op de opnamekaarten vanaf half juni 1943 staan vaak de bezittingen genoteerd die de arrestant moest afgeven. Op de achterzijde staat de handtekening van de arrestant als deze ze bij vertrek weer terugkreeg. Soms staat op de opnamekaart de naam van de functionaris die verantwoordelijk was voor de arrestatie en die de gevangene overdroeg.

Ook andere delen van het oorlogsarchief van de gemeentepolitie bevatten informatie over mensen die zijn opgepakt. Deze dossiers zijn niet gedigitaliseerd. U kunt deze op de studiezaal bekijken.

• De correspondentie over politieke arrestanten, bevat onder meer arrestatiebevelen, transportorders, vergunningen voor bezoek en ontslagformulieren. In de loop der jaren wordt de administratie minder omvangrijk. Zoeken binnen de serie is mogelijk met behulp van het arrestantennummer in het jaar van arrestatie.
• De dagrapporten van de Vreemdelingen- en Transportdienst zijn toegankelijk op datum van transport en bevatten informatie over wie vervoerd werd en waarheen. Soms staan er arrestanten op vermeld die in andere bronnen niet worden genoemd. De informatie loopt tot 18 november 1944.Voor de transporten van arrestanten naar Westerbork is informatie beschikbaar over de periode 22-8-1942 tot 17-3-1944. De Joodse Rotterdammers die tijdens de drie grote razzia’s via Loods 24 zijn weggevoerd staan niet vermeld in de deze dagrapporten. Ook elders in het politiearchief ontbreekt die informatie.
• Als een politieke arrestant in eerste instantie om een andere reden gearresteerd was, bijvoorbeeld om een misdrijf, dan staat dit op de opnamekaart en kan er nader onderzoek gedaan worden in de aangifterapporten van de recherche/rechercherapporten.
• Aan het begin van de bezetting werden politieke gevangenen in opdracht van Duitse instanties gearresteerd door groep III van de Rotterdamse recherche. De arrestatie staat dan vermeld in de “Algemene rapporten”, samenvattingen van justitiële rapporten van Groep I t/m V en Rivierpolitie. Ze zijn bewaard voor de periode mei 1941 - december 1942. Er kan alleen op datum worden gezocht. Details over de arrestatie staan niet vermeld.

NB: Archieven van Groep 10 (ook wel Groep X), die Joden en tegenstanders van het regime opspoorde, zijn niet bewaard gebleven.

Andere archieven

• Nationaal Archief, Oorlogsarchief Rode Kruis
• NIOD, Documentatie over kampen en gevangenissen